TAŃCE GRECKIE – TEATR „DORA STRATU”
Scholiou 8, Plaka, GR-10558 Athens
tel. (30.210) 3244395, fax (30.210) 3246921, www.grdance.org ; mail@grdance.org
Prezentacja
Teatr “Dora Stratu” w Atenach jest instytucją wyjątkową w skali światowej. Jego działalność skupia się wokół greckiego tańca. I jak ten teatr różni się od innych teatrów, tak jego zespół tańca różni się od innych zespołów tańca.
Towarzystwo „Dora Stratu – Tańce Greckie”
Towarzystwo zostało założone w 1953 roku przez Dorę Stratu, która mu przewodniczyła aż do roku 1983. Pani Stratu córce byłego premiera i siostrze ministra, zaś z zawodu – artystce operowej, udało się skłonić instytucje państwowe oraz prywatnych sponsorów do stworzenia „żywego muzeum greckiego tańca”, które potem podjęło i inną działalność. Wierzyła w podtrzymywanie tradycji tańca jako dowodu na ciągłość greckiej kultury od czasów antycznych.
Członkowie Towarzystwa to osoby, które przysłużyły się Teatrowi wykorzystując swoje zdolności zawodowe i naukowe. Licyba członków nie przekracza 100 osób, w większości są akademicy z wielu dziedzin. Zgromadzenie Ogólne co trzy lata wybiera siedmioosobową Radę, ale spotyka się co roku, by wysłuchać sprawozdania Rady. Prezes Zarządu przewodzi Towarzystwu, reprezentuje je i koordynuje jego działania.
Prezesem od 1987 jest Aklis Raftis, profesor Uniwersytetu w Patras oraz visiting professor Uniwersytetu w Paryżu-Dauphine. Zasiada w Zarządzie oraz jest prezesem Międzynarodowej Rady Tańca (CID – Conseil Internationale de la Danse – www.unesco.org/ngo/cid). Zarówno CID są organizacjami pozarządowymi działającymi w ramach UNESCO. Dr Raftis opublikował książki i artykuły na temat tańca w wielu języka i jest autorytetem w dziedzinie greckiego tańca.
Zbiór strojów ludowych
W ciągu 30 lat Dorze Stratu udało się wyposażyć teatr w największy zbiór strojów ludowych: 2000 kompletnych strojów ludowych ze wszystkich regionów, znaczącą kolekcję biżuterii ludowej, a także dużą ilość przedmiotów i akcesoriów (ręcznie wykonane buty, maski, miecze, chusty, dzwonki itd.). Wielu ze strojów nie można już znaleĄć ani kupić, ponieważ nie ma już ani rzemieślników ani materiałów potrzebnych do ich wykonania.
Zbiór stanowi garderobę Teatru i dlatego wymaga stałej dbałości i konserwacji. Podczas każdego sezonu tancerze noszą około tysiąca strojów na scenie. Tancerzy uczy się, jak je zakładać, jak wiązać chusty w sposoby charakterystyczne dla poszczególnych regionów oraz jak je poprawnie składać. Tancerzom pomaga sześć garderobianych, które dbają też o konserwację, czyszczenie oraz magazynowanie strojów. Niektóre ze strojów są bardzo ciężkie, inne haftowane złotymi nićmi.
Tańce
W greckim tańcu ludowym kroki są raczej proste, ale styl wykonania różni się w zależności od regionu i jest trudny do naśladowania. Zawodowy tancerz musi spędzać wiele godzin na tańcach z innymi dobrymi tancerzami, którzy „czują” miejscowy styl oraz tańczyć przy dobrej muzyce, aby nim „przesiąknąć”. Prowadzący korowód gra najważniejszą rolę, jego interpretację obserwują muzycy i naśladują inni tancerze.
Większość ludowych zespołów tanecznych na świecie uczyło się tańca od nauczycieli i choreografów. Ten Teatr stworzył swój repertuar zapraszając na scenę grupy tancerzy wiejskich, którzy prezentowali swój taniec, zaś zespół uczył się tańcząc razem z nimi. Ich oryginalne występy zostały sfilmowane i służą dziś za punkt odniesienia, by weryfikować, czy tańce wykonywane są w autentyczny sposób.
W czasie istnienia Teatru zaprezentowały się grupy z około 80 wsi, wysp i regionów, każda z własnym strojem, muzyką i tańcami. Dla porównania średni zespół folklorystyczny w Grecji dysponuje jedną dziesiątą tego repertuaru, na który składa się ponad 300 tańców.
Zespół
Główny zespół składa się z 50 osób, 25 tancerzy i 25 tancerek. Poza nimi do zespołu należą tancerze z regionów charakteryzujących się wyjątkowym stylem, takich jak Kreta lub Pont, którzy wykonują tylko swoje tańce. Co roku jest 5 do 10 miejsc do obsadzenia i co roku zgłasza około 100 kandydatów – doświadczonych tancerzy z innych zespołów w kraju, którzy prezentują się w styczniu. Tańczą z zespołem do kwietnia, kiedy zostają wybrani najlepsi.
Zespół ma półtoragodzinną próbę każdego wieczoru przed przedstawieniem. W zimie większość tancerzy naucza w małych grupach osoby z zewnątrz. Tańcząc codziennie polepszają swoje umiejętności i utrzymują się w formie. Wszyscy tancerze i muzycy rano pracują zarabiając na życie, zaś w Teatrze otrzymują małą rekompensatę za wydatki.
Zespołowi towarzyszy stała 15-osobowa grupa muzyków i 2 wokalistów. Grają codziennie podczas prób i przedstawień. Do tańców nie używa się muzyki nagranej, aby zachować związek pomiędzy tancerzami i muzykami, bardzo obecny w kulturze ludowej. Muzycy mają dostęp do nagrań archiwalnych, by weryfikować poprawność wykonania muzyki poszczególnych regionów.
Niektórzy tancerze i muzycy praktycznie urodzili się w Teatrze, ponieważ ich rodzice tu występowali. Wiele par małżeńskich poznało się działając w zespole. Z reguły, ponieważ spędzają w Teatrze tak wiele czasu, przyprowadzają tu swoje dzieci.
Teatr
Na pokrytym sosnami wzgórzu Filopapu , naprzeciwko Akropolu, specjalnie dla zespołu „Dora Stratu” wybudowano teatr z widownią na 900 osób. Scenografię zaprojektował znany grecki malarz Spiros Wasiliu. Scena jest bardzo duża, ponieważ nie może krępować ruchów korowodów tancerzy; ma przypominać główny plac wsi lub pole. Na 25-arowym terenie Teatru zbudowano też krytą salę służącą zimowym próbom, kursom i warsztatom.
Przedstawienia odbywają się codziennie wieczorem, nieco wcześniej w niedziele – czyli jest 7 przedstawień tygodniowo. Nie ma dnia wolnego od końca maja do końca września. Jak dotąd odbyło się ponad 6000 przedstawień, w których uczestniczyło 3 miliona widzów. W zimie zespół czasem podróżuje za granicę. Odwiedził już 22 kraje i otrzymał wiele nagród, w tym nagrodę Akademii Ateńskiej oraz Międzynarodowego Instytutu Teatralnego.
Nauczanie
Od paĄdziernika do kwietnia odbywają się lekcje tańca dla początkujących, zaawansowanych oraz dzieci. Każdy kurs to półtorej godziny tańca w tygodniu przez 3 miesiące, który prowadzi dwójka nauczycieli. Niekiedy dla własnej przyjemności w tańcach uczestniczą i inni członkowie zespołu. Tańczy się przy muzycznych nagraniach pochodzących z archiwów Teatru. Na początku każdy student otrzymuje kasetę z muzyką i plik informacji o tańcu ludowym. Przedstawiciele zespołów tanecznych mogą uczestniczyć w warsztatach organizowanych specjalnie dla nich, podczas których uczą się metodologii zbierania danych, nauczania tańca ludowego oraz organizacji występów.
W każdy czwartkowy wieczór odbywa się odczyt wygłaszany przez zaproszonego etnografa lub innego specjalistę – zwykle członka Towarzystwa „Dora Stratu”. Tematami wykładów są obyczaje, muzyka i inne tematy związane z tańcami. Wstęp jest wolny, a publiczność żywo uczestniczy w dyskusji następującej po wykładzie i wieczór kończy się w pobliskiej tawernie. Czasem zamiast wykładu odbywa się koncert amatorskiego zespołu muzycznego.
Warsztaty organizowane są co dwa miesiące. Grupa starszych osób z wioski przyjeżdża do Teatru, by zaprezentować swoje tańce, obyczaje i lokalną kulturę, Przez dwa dni tańczą, śpiewają, grają, opowiadają historie i dyskutują z uczestnikami warsztatów. Przywożą stare stroje, wyroby rękodzielnicze, fotografie oraz instrumenty muzyczne. Czasem przywożą nawet wino i lokalne potrawy do spróbowania dla wszystkich. Warsztatami kieruje badacz zajmujący się tym regionem, on też dostarcza potrzebnych informacji pomocniczych.
W lecie odbywają się warsztaty tańca w obcych językach. Trwają tydzień, 4 godziny każdego popołudnia. Towarzyszą im poranne wykłady i wizyty w muzeach. Zespoły ludowe spoza Grecji przyjeżdżają na zajęcia do Aten, albo zapraszają Greków, by odbyli warsztaty w ich rodzinnych krajach.
Archiwa i publikacje
Biura Teatru oraz zbiory strojów znajdują się w pięciopiętrowym budynku na Place, ateńskim Starym Mieście. W tym samym miejscu przechowywane są archiwa nagrań, filmów i notatek z badań terenowych. Jest tam też i biblioteka, pracownia konserwacji strojów, sala projekcyjna i wykładowa.
Na publikacje składa się 45 płyt CD i seria książek w paru językach oraz programy, pocztówki, plakaty, kasety video i koszulki. Teatr produkuje kostiumy ludowe, uproszczone kopie oryginałów na potrzeby innych zespołów ludowych. Towarzyszy przy produkcjach filmowych i teatralnych, wspomaga choreografów i projektantów kostiumów, współorganizuje przedstawienia o charakterze ludowym.
W tym samym budynku mieści się siedziba greckiego oddziału Międzynarodowej Rady Tańca (CID – Conseil Internationale de la Danse, która ma filie w 150 krajach. Należy do niej większość greckich. Sekcja grecka prowadzi własną działalność: publikuje biuletyn, organizuje konferencje, festiwale, wystawy i warsztaty w całym kraju.
Badania
Przez nagrywanie i filmowanie grup wiejskich tancerzy zapraszanych do Teatru stworzono zalążki archiwum. Następnie dodano do niego nagrania, fotografie i notatki sporządzone podczas badań terenowych. Archiwum służy dzisiaj weryfikacji poprawności wykonywania tańców i muzyki.
Równie ważna jest biblioteka, której zbiory sięgają 10 000 książek i artykułów. Zawiera też kolekcję nagrań muzyki ludowej, która jest wciąż uaktualniana – tak, by każdy badacz mógł w obrębie jednego budynku znaleĄć wszystkie potrzebne informacje. Grupa badaczy starożytnego tańca greckiego funkcjonuje niezależnie w Teatrze i oferuje kursy, warsztaty oraz wystawy.
Podczas ostatnich lat rozpoczęło się ponad 20 programów badawczych, bazujących na metodologii etnograficznej i socjologicznej, pod kierownictwem dr Alkisa Raftisa. Wśród nich są prace doktorskie i magisterskie, a także rozprawy dyplomowe studentów greckich i zagranicznych uniwersytetów. Ponadto do Teatru przybywa wielu studentów i badaczy w poszukiwaniu rad i informacji. Zespoły taneczne często kontaktują się z Teatrem w wielu sprawach. W ten sposób Teatr jest centrum informacji dla każdego, kto zajmuje się greckim tańcem.