Κατά τη διάρκεια των ετών 2006 και 2007 το Θέατρο "Δόρα Στράτου" εξετέλεσε ένα εθνογραφικό πρόγραμμα
επιτόπιας έρευνας με τον τίτλο "Καταγραφή χορών και σχετικών εθίμων".
Περιελάμβανε την αποστολή ομάδων από τρεις ειδικευμένους ερευνητές σε καθένα από τα 10 χωριά ή νησιά της
Ελλάδας που επελέγησαν, με σκοπό να παρατηρήσουν, να καταγράψουν και να μελετήσουν τα έθιμα που περιλαμβάνουν χορό.
Το σκεπτικό και το όφελος
Το σκεπτικό της έρευνας, όπως διατυπώθηκε στην πρόταση που υπεβλήθη στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Μια πλήρης έρευνα θέλει περισσότερο χρόνο και άτομα, γι αυτό εδώ την ονομάζουμε καταγραφή. Υπεύθυνος
θα είναι ο καθηγ. Αλκης Ράφτης, ο οποίος έχει διδάξει μεθοδολογία της έρευνας του χορού στη Σορβόννη και είναι
ο θεμελιωτής της έρευνας του χορού στην Ελλάδα. Θα εργασθεί χωρίς αμοιβή για την προετοιμασία, τον συντονισμό
της ομάδας και τη διατύπωση των αποτελεσμάτων.
Υπάρχει μεγάλη εμπειρία από παρόμοιες καταγραφές που έχουν κάνει ερευνητές του Θεάτρου "Δόρα Στράτου"
τα τελευταία 20 χρόνια, με πάμπολλες δημοσιεύσεις σε συνέδρια, περιοδικά, σεμινάρια, βιβλία κλπ. Υποβάλλεται
κατάλογος εκδόσεων και εκδηλώσεων.
Τρία ή τέσσερα άτομα διαφορετικών ειδικοτήτων αναλαμβάνουν ένα χωριό ή ένα νησί. Σκοπός τους είναι η
καταγραφή των παλιών συνηθειών του χορού, από ηλικιωμένα άτομα, πριν οι πληροφορίες αυτές χαθούν.
Το κριτήριο επιλογής των χωριών είναι ότι εκεί υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη σημαντικών και αδημοσίευτων
πληροφοριών. Μπορεί όμως στην πορεία να εξεταστούν άλλα χωριά, αν ορισμένα από τα παρακάτω αποδειχτούν
φτωχά σε υλικό.
Το όφελος από τη σωστική αυτή καταγραφή θα είναι σημαντικό και πολύπλευρο.
Πέρα από τη γενική ωφέλεια που απορρέει από κάθε επιστημονική έρευνα, και μάλιστα επιτόπια,
α) Θα δοθεί κίνητρο στα χωριά αυτά και τα γειτονικά τους για να συνεχίσουν ή να αναβιώσουν
τα χορευτικά τους έθιμα.
β) Θα διαδοθούν οι χοροί που θα καταγραφούν, καθώς θα διδάσκονται ευρύτερα από τους
δασκάλους χορού
γ) Θα παρακινηθούν άλλοι ερευνητές να προχωρήσουν σε παρόμοιες έρευνες σε άλλες περιοχές,
και θα τους δοθούν τα μεθοδολογικά εργαλεία.
δ) Θα χρησιμεύσει ως παράδειγμα σε υπεύθυνους παραστάσουν να παρουσιάζουν επί σκηνής
ή τηλεοπτικά χορούς (όπως και φορεσιές, μουσική, τραγούδια) από επιτόπια έρευνα, αντί για παραποιημένα.
ε) Θα γίνουν γνωστά αυτά τα χωριά και πιθανώς να προσελκύσουν επισκέπτες με τη δημοσιότητα που θα δοθεί
στις πολιτιστικές τους ιδιαιτερότητες.
Οι φάσεις της κάθε έρευνας
Σε πολύ γενικές γραμμές, η πορεία των εργασιών για την κάθε ομάδα ακολουθεί το παρακάτω διάγραμμα.
Εννοείται ότι οι τοπικές συνθήκες επιβάλλουν σε κάθε ομάδα την παράλληλη διεκπεραίωση διαφόρων από
τις εργασίες, παρόλο που εδώ καταγράφονται διαδοχικά:
1. Προετοιμασία, βιβλιογραφική έρευνα
2. Προπαρασκευαστικές επαφές με τις αρχές, με εντόπιους ερευνητές, με χορευτικά συγκροτήματα,
συλλόγους, λαογραφικά μουσεία, πληροφορητές
3. Επαφές με χωριανούς τηλεφωνικά, συνεντεύξεις με χωριανούς που βρίσκονται στην Αθήνα, αναγνωριστική
επίσκεψη στο χωριό.
4. Επισκέψεις κατά διαστήματα και παραμονή στο χωριό, συνεντεύξεις με ηλικιωμένους κατοίκους,
βιντεοσκοπήσεις, ηχογραφήσεις. Συμμετοχική παρατήρηση σε γεγονότα (πανηγύρια, γάμοι, γιορτές, παραστάσεις)
5. Συνεντεύξεις με χωριανούς (κατά προτίμηση ηλικιωμένους)
6. Απομαγνητοφώνηση συνεντεύξεων, ταξινόμηση και επεξεργασία του πληροφοριακού υλικού, συγγραφή
του κειμένου της έκθεσης (περίπου 200 σελίδες).
7. Υποβολή της μελέτης στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, με αντίγραφο στο Θέατρο "Δόρα Στράτου", μαζί με
το συνοδευτικό υλικό (φωτογραφίες, βίντεο, ηχογραφήσεις, χάρτες) σε ψηφιακή μορφή.
Οι περιοχές που ερευνήθηκαν, με τους αντίστοιχους υπεύθυνους:
1. Οθος Καρπάθου Μαριγούλα Κρητσιώτη
2. Τσουκαλάδες Βοιωτίας Λαμπρινή Ράικου
3. Καστελλόριζο Δωδεκανήσων Καλλιόπη Βαρουδάκη
4. Δαμαριώνας Νάξου Αδαμαντία Αγγελή
5. Δροπηγή (Κάντσικο) Κόνιτσας Αγόρω Τσίου
6. Αμοργός Κυκλάδων Χαράλαμπος Μπακόπουλος
7. Λαγκάδια Αρκαδίας Αγγελική Νικήτα
8. Σύρος Κυκλάδων Γεώργιος Σταυρόπουλος
9. Σκουλικάδο Ζακύνθου Γεώργιος Βούτος
10. Κουρκουλοί Εύβοιας Δημήτριος Λιανοστάθης
Γενικός υπεύθυνος του προγράμματος Αλκης Ράφτης
Γραμματεία Αδαμαντία Χριστοφιλοπούλου
Κριτήρια για την επιλογή των ερευνητών-μελών των ομάδων ήταν:
α) Εμπειρία από επιτόπιες έρευνες για το χορό και τα σχετικά με αυτόν θέματα
β) Παρακολούθηση αντίστοιχων σεμιναρίων, διαλέξεων, συνεδρίων
γ) Γνώση των χορών της ερύτερης περιοχής του χωριού, και της Ελλάδας γενικά
δ) Θεωρητικές γνώσεις από σπουδές ή από διαβάσματα
ε) Διαθέσιμος χρόνος, δεδομένου ότι όλοι έχουν μια βιοποριστική εργασία.
Το τελευταίο αποδείχτηκε σημαντικό γιατί έπρεπε να παίρνουν άδειες απουσίας από την εργασία τους,
να ρυθμίζουν ανάλογα τις οκογενειακές τους υποχρεώσεις και να αφιερώνουν πολύ χρόνο στην Αθήνα
για τις συχνές συναντήσεις και για τη συγγραφή της έκθεσης.
Περιεχόμενατηςκάθε έρευνας
1. Γεωγραφία. Χάρτες, διαγράμματα, γύρω περιοχές
2. Ιστορία. Σύνθεση πληθυσμού
3. Ασχολίες κατοίκων
4. Δημογραφικά στοιχεία (πριν, και μέχρι σήμερα)
5. Οικονομικά στοιχεία (πριν, και μέχρι σήμερα)
6. Παραδοσιακή ζωή. Επαγγέλματα, κύκλος του χρόνου
7. Περιστάσεις όπου χορεύουν
8. Χοροί. Διαδικασίες πριν, κατά και μετά το χορό
9. Αλλες πληροφορίες σχετικές με το χορό
10. Μουσική
11. Τραγούδια
12. Φορεσιά
13. Βιβλιογραφία για το χωριό και την περιοχή
14. Βιντεοσκοπήσεις, ηχογραφήσεις, φωτογραφίες
Οι 10 μελέτες ολοκληρώθηκαν και παραδόθηκαν τον Οκτώβριο 2008.
Δημοσιοποίηση
Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των ερευνητικών ομάδων θα γίνει με διάφορους τρόπους, όπως:
- Ανακοινώσεις σε συνέδρια, και ιδιαίτερα στο ετήσιο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Ερευνα του Χορού.
- Αρθρα σε περιοδικά και τοπικές εφημερίδες
- Διαλέξεις και σεμινάρια, στο Θέατρο "Δόρα Στράτου" και αλλού
- Δημοσίευση, με τη μορφή βιβλίων ή DVD
Σε κάθε δημοσιοποίηση θα αναφέρεται εμφανώς ότι οι πληροφορίες προέρχονται από την έρευνα
την οποία χρηματοδότησε το Ιδρυμα ' Σταύρος Νιάρχος '
|